Spinoza'nın Tanrısı

 Spinoza'ya göre tanrı (doğa) kendi kendinin nedenidir. Özü gereği bir varoluş içerir. Tanrı sonsuz yüklemden oluşan bir tözdür. Diğer şeylerin kökeni de tanrının( doğa) özünden bir parça almasıyla oluşur. Spinoza  Descartes'in sonlu ve sonsuz töz ayrımına karşı çıkmış, monist bir anlayışın öncülüğünü etmiş hatta Marx'a göre materyalizmin kapılarını aralamıştır. Descartes'e göre iki farklı töz vardır: sonlu ve sonsuz töz. Sonsuz töz var olması için kendinden başka hiçbir şeye ihtiyaç duymayan kendinde şeydir. Sonlu töz ise adından da anlaşılacağı üzere bir sınırı bir belirlenimi vardır.  Sonlu tözün var olması için tanrıdan başka hiçbir şeye ihtiyacı yoktur. Spinoza'ya göre var olmak için ya özü zorunlu  olarak varoluş içermesi ya da varoluş doğasına özgü olması gerekir. Bir töz asla başka bir töz tarafından üretilemez. Tözün özü gereği sonsuz bir yapıya sahip olması gerekir. Şeyler tanrı( doğa) olmaksızın ne olabilir ne de kavranır, öyleyse ancak tanrısal özde olabilirler ve yalnız­ca onun yoluyla kavranabilirler. Spinozaya göre tanrı ve doğa özdeştir. Hegel bunu bir akozmizm olarak yorumlamış, her şey tanrıdadır demenin doğanın ölümüne yol açtığını savunmuştur. Spinoza'nın tanrısı her şeyin kendisinden fışkırabildiği bir varoluşun sonsuz akışıdır. Doğayı doğuran doğa ve doğrultulan doğa olmak üzere ikiye ayırır. Doğuran doğayı tözün kendisi olarak tanımlamıştır, doğrultulan doğayı ise tözün çeşitli formları olarak tanımlamıştır. 

Oktay kavaz